Przegląd nowości

Upadek domu Tyrone'ów albo Dezintegracja negatywna w destrukcji osobowości

Szczegóły

Opublikowano: środa, 06, marzec 2024 18:08

Pierwszemu odpowiada daleko posunięta stylizacja w formie wystudiowanych póz, zwłaszcza w odniesieniu do matki i syna czyli Mary i Edmunda (Mikołaj Kubacki). Grająca ją Małgorzata Zawadzka operuje skrajnymi rejestrami aktorskiego wyrazu: od całkowitego wyciszenia po zwielokrotnioną gwałtowność, co zresztą posiada odpowiednik w dramacie, kiedy Mary doświadcza huśtawek nastroju i gonitw myśli, przechodząc od chorobliwego ożywienia do zobojętnienia i pozornej nieobecności: „Ton jej zmienia się nagle dziwnie - staje się jakiś daleki, bezosobowy”, „wybucha nerwowym, podnieconym potokiem słów” (...) „nagle znów przybiera ów dziwny, obojętny ton”, „Zarazem jednak tworząc dziwny kontrast z nerwowością, w zachowaniu jej występuje wyraźnie owo oddalenie od rzeczywistości” (za: Współczesny Dramat Amerykański w tł. Wacławy Komarnickiej i Krystyny Tarnowskiej, Warszawa PIW 1967 – w Starym Teatrze wykorzystano nowy przekład Karoliny Bikont).

Wydaje się, że dla poszczególnych sytuacji i epizodów reżyser opracował i dobrał odmienne środki ekspresji i techniki gry. Moim zdaniem szczególnie pierwszą część przedstawienia należy traktować autonomicznie jako niezależny utwór teatralny Luka Percevala, bez reszty zanurzając się w jego świecie, nie poszukając racjonalnych odniesień do dramatu O'Neilla i sprzeczności z nim, a co za tym idzie do pewnego stopnia zapominając o nim. Na przykład w tekście literackim stale napomyka się o charakteryzujących bohaterkę nerwowych, obsesyjnie wręcz rozbieganych dłoniach, podczas gdy aktorka zrazu trzyma je schowane, a następnie najczęściej pozostają one w stanie spoczynku. Wtedy też można w pełni czerpać satysfakcję z aktorstwa posiadającego w znacznej mierze wyzwolony charakter, niezależny względem racjonalnych motywacji psychologicznej natury. W drugiej części, zwłaszcza, w jej sekwencji odpowiadającej czwartemu aktowi literackiego pierwowzoru, kiedy historia Mary ustępuje miejsca rozgrywającej się w oparach alkoholu konfrontacji pomiędzy ojcem i synem, następuje powrót do naturalistycznej stylistyki O'Neilla. Powstaje zatem do pewnego stopnia dysonans nie tyle poznawczy, ile estetyczny, wprowadzający niespójność, tkwiącą wszakże w samym dramacie, zainspirowanym skądinąd historią rodzinną autora, będącego synem aktora oraz, jak Edmund odbywającym dalekomorskie rejsy i chorującym na gruźlicę.

                                                                           Lesław Czapliński

• « poprz.
• nast. »