Przegląd nowości
Wagnerowscy bohaterowie (19)
- Szczegóły
- Opublikowano: środa, 08, lipiec 2020 07:03
Amfortas cierpienie bez granic
Jedna z najbardziej dramatycznych postaci w Parsifalu. Syn Titurela, króla zakonu rycerzy świętego Graala, któremu aniołowie oddali w opiekę święte relikwie: kielich do którego zebrano krew Chrystusa konającego na krzyżu oraz świętą włócznię, którą tę ranę zadano. Titurel dla ochrony tych świętości zbudował na Monsalvacie zamek, w którym złożono relikwie, powołał też do życia zakon rycerzy, którzy ich strzegli. Naczelna reguła powołanego przez Titurela zakonu brzmi – „Tylko ten kto potrafi wyrzec się miłości zmysłowej może posiąść cudowną siłę Graala”. Jednym ze starających się wejść do grona wybranych rycerzy był Klingsor, którego jednak nie wierząc w czystość jego intencji nie przyjęto. Klingsor z zemsty stworzył w pobliżu zamku czarodziejski ogród, w którym wśród bujnej tropikalnej roślinności oszałamiające pięknem dziewczęta uwodziły rycerzy, wielu im uległo.
Po odziedziczeniu korony Amfortas zdecydował, że jego obowiązkiem jest zniszczyć moc złego Klingsora, który zagrażał Graalowi i zakonowi. Wyruszył więc do czarodziejskiego ogrodu ze szczerym zamiarem rozprawienia się ze złym czarownikiem. Niestety, w chwili słabości uległ czarowi Kundry, najpotężniejszej z uwodzicielek Klingsora.
Nie tylko niczego nie wywalczył, ale na dodatek utracił w walce z Klingsorem świętą włócznię, którą czarownik zadał mu niegojącą się ranę. Ta będzie się otwierała i krwawiła zawsze wtedy kiedy będzie odsłaniał kielich świętego Graala. Cielesne męki sprawiają, że Amfortas coraz częściej wzbrania się przed spełnieniem ofiary dającej członkom zakonu siłę do walki ze złem, a jemu przynoszącej tylko ból i cierpienie. Dramat Amfortasa jest głęboko ludzki, tak jak jego ból.
A jednak mimo, że śmiertelnie chory chwilami odzyskując siły rwie się do walki z własną słabością. Nie jest jednak w stanie niczego uczynić. Aby ulżyć mu w cierpieniach i spowodować zagojenie rany rycerze sprowadzają z najodleglejszych stron świata balsamy i maści.
Jedną z ich dostarczycielek jest właśnie Kundry, która służy pokornie rycerzom Graala, pozostając jednocześnie wysłanniczką i służką Klingsora. Niestety, żadna z maści nie przynosi spodziewanego efektu. Rana się nie goi przysparzając Amfortasowi okrutnych cierpień, które siłą rzeczy przenoszą się na panującą w zakonie atmosferę dającą rycerzom nadprzyrodzone siły do walki ze złem. Jedynym ratunkiem dla Amfortasa i zakonu jest pojawienie się „czystego prostaczka”, który musi odzyskać świętą włócznię (symbol odkupienia i pojednania) oraz zniszczyć zamek i ogród Klingsora.
Dokonanie tego umożliwi mu zasklepienie rany Amfortasa i odzyskanie wiary w nadzieję i zbawienie. Jego pojawienie się zapowiada widzenie Gurnemanza, rycerza – pustelnika. Zgodnie z przepowiednią rana się nie zagoi tak długo jak nie pojawi się „prostaczek czysty” i nie odzyska włóczni, którą zabliźni rany. Czeka na niego nie tylko Amfortas, ale też cały zakon. Drogę do zbawienia siebie, Amfortasa i zakonu odnajduje Parsifal w dzień Wielkiego Piątku.
Śpiewacy decydujący się na wykonanie tej barytonowej partii muszą zmierzyć się z koniecznością zawarcia w głosie bezmiaru cierpienia, rozpaczy i rezygnacji. Muszą też przekonać widza o tym, że jego ból i cierpienie mają głęboko ludzki wymiar i charakter. Pierwszym wykonawcą tej partii był Theodor Reichmann. W czasach nam bliższych jednym z najlepszych jej wykonawców był Bernd Weikl, który przez wiele lat królował na scenie Bayreuther Festpiele i wielu europejskich scenach.
Wysoko ceniono również kreacje Wolfanga Brendela, Georga Londona, Gerarda Finleya, Thomasa Hampsona, Benta Norupa, Falka Struckmanna, Andreasa Schmidta oraz Petera Mattei’a i Jukki Rasilainena. Ostatnimi laty dołączyl do tego grona Thomas J. Mayer. Pierwszym polskim Amfortasem był Eugeniusz Mossakowski, który brał udział w polskiej premierze Parsifala na scenie Opery Warszawskiej 27 marca 1927 roku. „Amfortas Mossakowskiego miał siłę dramatyczną, która zdradzała niezwykłe pogłębienie się jego talentu”. – napisano w jednaj z recenzji. Mossakowski był do wybuchu II wojny światowej jedynym wykonawcą tej partii.
Premiera drugiej inscenizacji tego misterium miała miejsce dopiero 26 marca 1993 w Teatrze Wielkim w Warszawie, były to czasy dyrekcji Sławomira Pietrasa, sprawił on również, że w 1999 roku Parsifal został wystawiony w Teatrze Wielkim w Poznaniu, którym kierował. W Warszawie pięknie cierpiał Zenon Kosnowski, sceny Poznania i Wrocławia były świadkiem pamiętnej kreacji Bogusława Szynalskiego.
Jednym polskim śpiewakiem, który śpiewał tę partię na wielu europejskich scenach jest Tomasz Konieczny oklaskiwany w Mannheim, Düsseldorfie, Wiedniu, Pradze, Budapeszcie i Monachium. W każdym z wymienionych teatrów wysoko oceniano jego kreację podkreślając nie tylko znakomite warunki głosowe, ale również wysokiej próby aktorstwo.
Adam Czopek