Przegląd nowości

¹   „Postać Szatana w Raju utraconym” w: „współczesność i tradycja w muzyce Krzysztofa Pendereckiego”,
     Kraków 1983, s. 223.

²   Ibidem, s. 224. 

³   Stefan Keym „Intertekstualność w Raju utraconym Krzysztofa Pendereckiego” w: „Krzysztof Penderecki – 

    Muzyka ery intertekstualnej” pod red. Mieczysława Tomaszewskiego i Ewy Siemdaj, Kraków 2005.

⁴  „Szatan Miltona jako istota moralna jest wyższy od Boga, który w zimnym bezpieczeństwie pewnego triumfu 
   wywiera najstraszniejszą zemstę na swoim nieprzyjacielu, nie ażeby z dala od poznanego błędu naprowadzić go
   do tego, by ten żałował, iż trwa w nieprzyjaźni, lecz otwarcie pożąda, by zasługiwał na nowe udręki” (tł. Jan
   Świerkowicz, Oborniki 1939, s. 29.

⁵ John Milton Raj utracony, Kraków 1986, s. 321.

⁶  U Miltona odpowiada temu następujący passus: „Otwórz twe oczy, Adamie, i najpierw/Wejrzyj na skutki, jakie
   pierworodny/Grzech twój sprowadził na niektórych twoich/Potomków, chociaż nie dotknęli nigdy/Zakazanego

    drzewa ani z wężem/Nie spiskowali, ni zgrzeszyli twoim/Grzechem, a jednak z tego Grzechu poszło/Zepsucie
    czyny gwałtowne niosące./(…)/Spojrzał i dostrzegł równinę rozległa,/(…)/Oblicza groźne idące do boju,/Giganci

    kości  potężnej, zuchwali,/Jedni orężem wymachują, inni/Harcują, wodząc spienione rumaki/(…) i oto 
    utarczka/Krwawa się toczy. Już turniej okrutny/Rozpoczynają chorągwie, a w miejscu,/Gdzie tak niedawno
    wypasano stada,/Leżą już trupy rozrzucone wszędzie/I broń skrwawiona pośród spustoszenia./(…)/Rzeź
    nieustanna i czyny potężne./(…)/Tak gwałt i ucisk szły, i prawo miecza/Przez tę równinę, a nigdzie ucieczki/Od
    nich nie było”, tł. Maciej Słomczyński: 519-526, 688, 796-801, 812-816, 823, 839-841.

⁷ Ibidem, XI, 465-469.

⁸ Ibidem, II, 791-798.