Przegląd nowości

Śladami Marii Fołtyn

Opublikowano: poniedziałek, 23, styczeń 2017 12:20

Przedstawienie na 50 urodziny Teatru Wielkiego w Łodzi, jest zarazem hołdem poprawności artystycznej, a więc sygnałem i komunikatem, że nie należy zbytnio majstrować przy realizacji pomnikowych dzieł naszej kultury narodowej.

Halka,Lodz 05

Należy pokazywać je zgodnie z intencjami autora i tak, abyśmy mogli zapamiętać, a młodsi by się tego nauczyli, skąd się ów autor wziął, jakie czasy i jakie problemy chciał przedstawić, o co JEMU, a nie Nam chodziło. Tak myślała o dziełach operowych, a zwłaszcza o twórczości Stanisława Moniuszki reżyser Maria Fołtyn, która nie była teatralną rewolucjonistką, ale operową konserwatystką i patriotką. Jeśli dzieło pokazywało ważny problem społeczny, należało to zachować, jeśli Halka, biedna dziewczyna i sierota zakochała się w swoim paniczu, to też trzeba było pokazać jaki to jest szalony akt, jaką barierę próbowała sforsować młoda i atrakcyjna Góralka.


A wszystko to miało się odbywać w jakimś środowisku, w którym obowiązują jeszcze dawne obyczaje, inne są na dworach, inne na wsi. Tradycja każe np. podczas zaręczyn pobłogosławić młodą parę, ludzie muszą być przy tym paradnie ubrani, też zgodnie z obyczajem i normami ówczesnej kultury.

Halka,Lodz 07

Cieszyć się można więc że Halka Jarosława Kiliana taka tradycyjna jest. Choć oczywiście nie do końca i nie co do ostatniego centymetra. Pewne rzeczy zostały nawet wyostrzone, np. przepaść pomiędzy dworem (może pałacem) Stolnika, a mieszkańcami jego wsi.

Halka,Lodz 06

Stolnik (Grzegorz Szostak) otacza swoje posiadłości wysokim, kutym ogrodzeniem, niczym pałac królewski Buckingham, a jego służba i część gości ubrana jest z francuska, on sam jednak i jego totumfacki Dziemba (Patryk Rymanowski) są w prawdziwych kontuszach, a Dziemba dodatkowo ma tradycyjnie, po szlachecku podgolony wysoko łeb. Janusz jednak (Łukasz Motkowicz), zdaniem reżysera – utracjusz, który może tylko szczycić się swoim rodowodem, pokazuje się w jasnej peruce, niczym pan Damazy ze Strasznego dworu, gdzie owa francusczyzna jest przedmiotem drwin. I to się Kiljanowi bardzo chwali. Kostiumy projektu Weroniki Karwowskiej, choć nie do końca zgodne z ówczesnym wzornictwem, są pyszne i stanowią ozdobę przedstawienia.


Weronika Karwowska wykorzystała przy szyciu strojów bardzo ładną kolekcję materiałów polsko-węgierskiej projektantki Julii Brendel-Lee. Ów wzór nazywa się Arabica i pochodzi z kolekcji Origins. Zgeometryzowane w swym zdobnictwie tkaniny nie naśladują wprost góralskich parzenic, ale są do nich zbliżone.

Halka,Lodz 08

Znalazły one zresztą wykorzystane także w opracowaniu graficznym programów wydrukowanych na styczniową premierę Halki. Innym ciekawym elementem wizualnym były dekoracje autorstwa  reżysera oparte na „destrukcyjnych” fotografiach Edwarda Hartwiga z albumu Halny, pokazujących kikuty wiatrołomów. To również miało spore znaczenie w budowaniu nastroju przedstawienia. Współgrały z ogólną, katastroficzną i opresyjną koncepcją dramaturgiczną spektaklu także projekcje ZOOM MEDIA i światła Macieja Igielskiego sugerujące nadchodzącą burzę, silne wiatry łamiące nie tylko drzewa, ale także ludzkie losy.


Wycie halnego emitowano dodatkowo z taśmy – tego również Moniuszko nie zaplanował. Jego nieśmiertelnym dziełem jest aria Halki „Jako od wichrów krzew połamany” i w tych słowach oraz łagodnej melodyjnej muzyce zawarty jest głęboki sens istnienia tytułowej bohaterki. Dorota Wójcik potrafiła po mistrzowsku oddać wewnętrzne splątanie prostej, jakże naiwnej dziewczyny. W ogóle Dorota Wójcik jest absolutnym muzycznym fenomenem, bo nie wypominając jej lat scenicznej kariery wciąż jest na wokalnym szczycie, a w zasadzie jest sopranem uniwersalnym jak Joan Sutherland.

Halka,Lodz 11

Może występować i robi to świetnie w koloraturowych rolach belcantowych (Gildy, Lukrecji, Violetty itd.), sprawdza się jako diwa w podkasanych kreacjach operetkowych (Noc w Wenecji), jest synonimem liryzmu (Rusałka), bierze się za cięższe role spintowe jak Tatiany w Onieginie i prowadzi w konkurencji łódzkich Halek, choć to już rola na pograniczu sopranu dramatycznego.


Jej głos, jak trzeba, przebija się przez tutti orkiestry, ale też gładko wchodzi w liryczne tony, i to we wszystkich świetnie opanowanych rejestrach. Dawać mocny głos umie też jej partner Jontek w wykonaniu Dominika Sutowicza.

Halka,Lodz 09

Może przydałoby się trochę więcej folklorystycznej góralskiej zadziorności i swojskiego prostactwa, tak jak od jego konkurenta, herbowego panicza Janusza oczekiwalibyśmy więcej dworskich manier. Głosowo Łukasz Motkowicz był bez zarzutu, ale brakowało mu estetycznej finezji. Doskonale ową finezję aroganckiego szlachciury pokazał natomiast aktorsko i głosowo Dziemba.

Halka,Lodz 10

On właściwie sam jeden dodawał wigoru temu trochę statycznemu przedstawieniu. Bo w kwestii udramatyzowania scen zbiorowych i uruchomienia solistów reżyser nie zrobił prawie nic. Jego Halka niewiele się różniła od quasi-koncertowego wykonania opery Aleksandra Tansmana Złote runo. Tam jednak „koncertowość” była świetnie wykorzystaną konwencją, a tutaj stała się kulą u nogi. Ale z drugiej strony tak pewnie wyglądały przedstawienia Halki za czasów Stanisława Moniuszki i jeszcze sto lat po nim.


Taka jest tradycja opery, że się stoi i śpiewa. I wielka postać Marii Fołtyn, której zdjęcie można oglądać na wystawie fotografii filarów łódzkiej opery, jeszcze z czasów, gdy była czynną i bardzo wysoko postawioną śpiewaczką, też o tym przypomina. Zabrakło mi jednak w prezentacji fotograficznej jeszcze jednej Halki, która później, podobnie jak Fołtyn, zmieniła zawód na operowego reżysera.

Halka,Lodz 12

Prof. Alicja Dankowska nie dość że wychowała wokalnie dziesiątki łódzkich śpiewaków, to w tym teatrze to i owo wyreżyserowała, a w latach swej świetności występowała, także jako bohaterka dramatu Moniuszki na wspaniałej łódzkiej scenie. I było to w czasach, gdy na przedstawienia operowe wyruszał z Warszawy do Łodzi specjalny pociąg. Dziś na 50-lecie tej sceny można życzyć załodze z pl. Dąbrowskiego tego samego.

                                                                                  Joanna Tumiłowicz